Poems Translated by Susan Cohen

---

The Unextinguished Window

 

By day I see him in the street,

in a dark suit,

razored 

combed

wearing a tie—

entire nights his window shines

opposite my window.

Survivor

from Hitler’s gas chambers.

His unextinguished window

floats around in the nights—

on oceans of darkness,

a wandering ship

that no port

will grant 

anchor

so it too can turn dark.

First thing in the morning

it puts itself out,

the sickly yellow light 

in his window.

 

 

דאָס נישט אױסגעלאָשענע פֿענצטער

בײטאָג זע איך אים אין גאַס,

ראַזירט

פֿאַרקעמט

מיט אַ קראַװאַט — —

גאַנצע נעכט לױכט זיך זיין פֿענצטער

קעגנאיבער מיין פֿענצטער.

אַ לעבן־געבליבענער

פֿון היטלערס גאַז־קאַמערן,

שװימט אין נעכט אַרום

זיין נישט־אױסגעלאַשן פֿענצטער —

אַ בלאָנדזשענדיקע שיף

אױף ימען פֿון פֿינצטערניש,

װאָס קיין שום פּאָרט

װיל זי נישט אַריינלאָזן

זי זאָל פֿאַראַנקערן

און אױך װערן פֿינצטער.

ערשט אין די פֿרימאָרגנס

לעשט זיך אױס

דאָס קראַנקע געלע ליכט

אין זיין פֿענצטער.

---

 

My Neighbor

 

My neighbor died.

Other people already live in her home

others unlock her door with a key.

Today I saw her, my neighbor,

riding on a bus.

 

She sat opposite me

and looked across through the panes to the street.

Yes, it was her;

the same face,

the red-tinted thinned hair,

the brown, tired eyes,

the pointed nose,

the brown coat.

Where was she traveling?

The empty, wrinkled stockings

on her thin, stick-like legs—

only they informed on her,

that here sits a dead person.

 

מיין שכנה

מיין שכנה איז געשטאָרבן.

אַנדערע מענטשן װױנען שױן אין איר שטוב

אַנדערע שליסן אױף מיט אַ שליסל איר טיר.

איך האָב זי געזען היינט, מיין שכנה,

פֿאָרן אױף אַ באָס.

זי איז געזעסן קעגנאיבער מיר

און אַרױסגעקוקט דורך די שױבן צו דער גאַס.

יאָ, ס’איז געװען זי :

דאָס זעלבע פּנים,

די רױטלעך געפֿאַרבטע, שיטערע האָר,

די ברױנע, מידע אױגן,

די שפּיציקע נאָז,

דער ברױנער מאַנטל.

װוּהין איז זי געפֿאָרן?

די לױזע, גערונצלטע זאָקן

אױף אירע דינע, שטעקלדיקע פֿיס —

בלױז זיי האָבן געמסרט

אַז דאָ זיצט אַ מת.

---

 

A Person Sits

 

A person sits outside

on a wet bench at dawn.

Or is it only a coat?

A motionless speck,

fixed, staring?

It is a person.

He gets up,

he stands,

he crosses the street.

He goes home to four empty walls

or to a wife and child? – – – 

Trucks race through the street.

Men already plan a whole city

to send up into space,

to Mars—

Afterwards a satellite will orbit

around God.

But there too—

a man will sit at dawn

on a bench,

fixed starling

alone. 

 

 

זיצט אַ מענטש

זיצט אַ מענטש אין דרױסן

אױף דער פֿאַרטאָגיקער נאַסער באַנק?

אָדער ס’איז בלױז אַ מלבוש,

אַן אומבאַװעגלעכער שטאַרער פֿלעק?

ס’איז אַ מענטש.

ער שטעלט זיך אױף,

ער שטייט,

ער גייט אַריבער די גאַס.

גייט ער אַהיים צו ליידיקע פֿיר װענט,

אָדער צו װייב און קינד? – – –

לאַסט־אױטאָס יאָגן איבער דער גאַס.

מען פּלאַנט שױן אַ גאַנצע שטאָט

צום מאַרס —

װעט נאַך אַ סאַטעליט זיך אַרומדרייען

אַרום גאָט.

נאָר אױך דאָרט — 

אױף אַ באַנק

אומבאַװעגלעך שטאַר,

אַליין.

---

 

What Became

 

What became of the young man

from Iława,

grain merchant husband to-be,

the match they proposed for me

when I was a bride-age girl?

I was suddenly reminded of that businesslike young man

while looking at the black smoke

opposite my window.

Did he pass with the smoke?

What did I talk about with him

on our walk

in the Sabbath woods?

I can’t recall any more.

I remember—a biblical sadness 

in his brown eyes.

I remember—I stared

at his shoes—

searching them for signs

of the Iława muds

that blotted the region.

The marshes frightened me—

and that match came to nothing.

 

 

װאַס איז געװאָרן

װאָס איז געװאָרן פֿון דעם יונגנמאַן

פֿון אילעװע,

דעם תבואה־סוחר,

דעם שידוך װאָס מען האָט גערעדט מיר,

װען כ’בין שױן אַ כלה־מיידל געװען ?

איך האָב זיך אין דעם באַלעבאָטישן יונגנמאַן

פּלוצלינג דערמאַנט

קוקנדיק אױף דעם שװאַרצן רױך

קעגנאיבער מיין פֿענצטער.

איז ער אױך אַװעק מיטן רױך ?

װעגן װאָס האָב איך מיט אים גערעדט

אױפֿן שפּאַציר

אין שבתדיקן װאַלד ?

איך קען זיך דאָס מער נישט דערמאָנען.

איך געדענק — אַ תנכישער טרױער איז געװען

אין זיינע ברױנע אױגן.

איך געדענק —  איך האָב לאַנג געקוקט

אױף זיינע שיך —

געזוכט אױף זיי סימנים

פֿון די אילעװער בלאָטעס

װאָס האָבן געשמט אין דעם קאַנט.

איך האָב זיך פֿאַר די בלאָטעס

געשראָקן —

און פֿון שידוך איז גאָרנישט געװאָרן.

---

 

Whom Are They Dragging?

 

Who is that they drag from the battlefield?

A Vietnamese son?

American son?

No, they are dragging Moshe,

our neighbor’s son,

who fifty years ago

went missing

on the Grodno front

in Poland.

—No Trace,

a short telegram reported

in Polish to the mother,

—gone.

 

To how many fortune-tellers,

Gypsy women,

did the neighbor run

with her three daughters,

so one could tell her

if the son,

the brother, lives?

Whether he is coming back after all?

The youngest daughter Esther

traveled all the way to Grodno,

somewhere at the end of the world,

to search for her brother—

and returned from the scorched front

with empty hands.

I grew feverish along with their running, searching,

and like all children

believed the Gypsy women:

—He is lost in the woods

he will return— — — 

Moshe looked sadly down at me

from a photograph on a wall

bordered by a carved wooden frame,

and kept silent— — — 

Moshe did not return.

The mother

with her three daughters,

with Dovid, the younger son,

who had carved that frame for the photograph,

they were all transported by the Germans

to the gas chambers,

into the crematoriums.

 

And I have found Moshe,

after fifty years,

have found him in my home,

on the television screen.

Every day I see him,

how someone drags him from the battlefield

a dead man

from all the wars played and lost— — — 

 

No, those are not Vietnamese sons,

not American sons,

that is Moshe,

son of Rochl the butcher’s wife,

murdered so many times, 

whose mother doesn’t search for him anymore.

 

 

װעמען שלעפּט מען

װעמען שלעפּט מען פֿון די שלאַכטפֿעלדער ?

װיעטנאַמער זין ?

אַמעריקאַנער זין ?

ניין, דאָס שלעפּט מען משהן,

אונדזער שכנטעס זון,

װאָס איז מיט פֿופֿציק יאָר צוריק

פֿאַרלױרן געגאַנגען

אױפֿן גראָדנער פֿראָנט

אין פּױלן.

—זאַגינאָל, 

האָט אַ טעלעגראַמע קורץ באַריכט

צו דער מוטער,

—ער איז אַװעקגעקומען.

צו װיפֿל טרעפֿערקעס,

ציגיינערינס,

איז די שכנטע געלאָפֿן

מיט אירע דריי טעכטער,

מען זאָל זיי זאָגן,

צי דער זון,

דער ברודער, לעבט ?

צי װעט ער נאָך קומען צוריק ?

די ייִנגסטע טאָכטער אסתר

איז געפֿאָרן אַזש קיין גראָדנע,

ערגעץ אין עק װעלט,

זוכן איר ברודער —

און צוריקגעקומען פֿון אָפּגעשׂרפֿעטן פֿראָנט

מיט ליידיקע הענט.

איך האָב מיטגעפֿיבערט מיט זייער לױפֿן, זוכן,

און װי אַלע קינדער,

בעגלייבט די ציגיינערינס:

—ער האָט פֿאַרבלאָנדזשעט אין אַ װאַלד

ער װעט קומען צוריק – – – 

פֿון אַ פֿאָטאָרגראַפֿיע אױף אַ װאַנט,

איינגערעמט אין אַ געשניצט הילצערן רעמל,

האָט משה אױף מיר טרױעריק אַראָפּגעקוקט

און געשװיגן— — — 

משה איז נישט צוריקגעקומען.

די מוטער

מיט אירע דריי טעכטער,

מיט דודן, דעם ייִנגערן זון,

דער װאָס האָט דאָס רעמל צו דער פֿאָטאָגראַפֿיע אױסגעשניצט,

זיי אַלע האָבן די דייטשן אַװעקגעפֿירט

צו די גאַזקאַמערן,

אין די קרעמאַטאָריעס.

און איך האָב משהן געפֿונען,

נאָך פֿופֿציק יאָר

האָב איך אים געפֿונען אין מיין שטוב,

אױפֿן עקראַן פֿון טעלעװיזיע.

יעדן טאָג זע איך

װי מען שלעפּט אים פֿון די שלאַכטפֿעלדער

אַ טױטן,

פֿון אַלע פֿאַרשפּילטע מלחמות  – – —

ניין, דאָס זענען נישט װיעטנאַמער זין,

נישט אַמעריקאַנער זין,

דאָס איז משה,

רחל דער קצבטעס זון,

אַזױ פֿיל מאָל אַ געהרגעטער,

װאָס די מוטער זוכט אים שױן נישט מער. 

 

 

 

---

Translator: Susan Cohen is the author of Throat Singing and A Different Wakeful Animal. Her poems have appeared in the Bloomsbury Anthology of Contemporary Jewish American Poetry, Los Angeles Review, PANK, Prairie Schooner, Southern Humanities Review, Southern Review, and recently won the 11th Annual Poetry Prize in Terrain.org. Her translations of Rajzel Zychlinksy have appeared in Asymptote Journal. She lives in Berkeley and studies Yiddish with Noah Barrera, educator, translator, and writer.

 

Author: Rajzel Zychlinsky was born in 1910 in Poland, where her first book appeared in 1936. She escaped to the Soviet Union in 1939 and settled in New York City in 1951, then moved to California for her final years. Before her death at the age of 90, Zychlinsky published seven collections of poems in Yiddish and received Israel’s Itzik Manger Prize for Yiddish literature. Though she spoke five languages, she chose to continue writing only in the language spoken by millions who died in the gas chambers, including her sister, brother, and mother. These poems all appeared in The November Sun (Di November-Zun) 1977 ©Rajzel Zychlinsky, which can be found in the Yiddish Book Center’s Steven Spielberg Digital Yiddish Library. Reprinted with permission of Dr. Marek Kanter.